Adopcja (przysposobienie) / Rozwiązanie przysposobienia
Przez orzeczenie przysposobienia nawiązzuje się pomiędzy jego stronami taki stosunek jak pomiędzy rodzicami i dzećmi. Z tego też względu więzi rodzinne powstałe wskutek przysposobienia powinny być traktowane w zasadzie jako nierozerwalne i ustanowione raz na zawsze. Bywa jednak, że szczególne okoliczności o charakterze prawnym i moralnym przemawiają za tym aby stosunek przysposobienia rozwiązać.
Czy można rozwiązać przysposobienie?
Kwestie związane z rozwiązaniem przysposobienia reguluje art. 125 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym z ważnych powodów zarówno przysposobiony jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd. W praktyce rozwiązanie przysposobienia jest bardzo trudne, a w niektóych sytuacjach niedopuszczalne.
Kiedy można rozwiązać przysposobienie?
W oparciu o przytoczony powyżej przepis orzecznictwo sądowe formułuje dwie przesłanki rozwiązania przysposobienia:
-
istnienie ważnych powodów;
-
dobro dziecka.
Za „ważne powody” uznaje się tego rodzaju okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwiają wystąpienie z żądaniem rozwiązania stosunku przysposobienia. Sąd powinien przy tym uwzględnić całokształt stosunków między przysposabiającym a przysposobionym i ich kształtowanie się w całym okresie trwania, nie zaś pojedyncze fakty, zdarzenia i okoliczności i mieć na uwadze, że przysposobienie, jako zdarzenie powodujące powstanie takiego stosunku, jaki istnieje między rodzicami i dziećmi, powinno być węzłem dozgonnym i że tylko szczególnie ważne przyczyny mogą prowadzić do jego rozwiązania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że nawet rozkład więzi rodzinnej, a więc obopólny lub nawet występujący u jednej tylko strony stosunku przysposobienia brak takiego nastawienia psychicznego, jakie normalnie cechuje stosunki między rodzicami a dziećmi, nie wystarcza do spełnienia przesłanki ważnych powodów w rozumieniu art. 125 kro. Do rozwiązania przysposobienia konieczne jest bowiem "stwierdzenie tego rodzaju okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwiają wystąpienie z żądaniem rozwiązania stosunku przysposobienia" (por. wyroki SN z 24 listopada 1971r., I CR 512/71, OSNCP 1972, nr 4, poz. 79 oraz z 25 stycznia 1971r., I CR 507/70, L..pl nr 322400). W praktyce zanim sąd zadecyduje o rozwiązaniu przysposobienia musi ustalić:
-
czy zawiązana przysposobieniem więź między przysposabiającym, a przysposobionym nadal istnieje, czy też wygasła całkowicie i nieodwracalnie;
-
czy nastąpiło to z "ważnych powodów";
-
czy wzgląd na dobro małoletniego dziecka nie stoi temu na przeszkodzie
Należy przy tym podkreślić, że zgodnie z zasadami współżycia społecznego, "zaniedbywanie przez przysposabiającego obowiązków wobec przysposobionego, nie może stanowić podstawy wniosku tegoż przysposabiającego o rozwiązanie stosunku przysposobienia. W przeciwnym razie przysposabiający, któremu z jakichś powodów przestało odpowiadać trwanie stosunku przysposobienia, mógłby własnym nagannym zachowaniem doprowadzić do rozwiązania tego stosunku". (por. wyroki SN: z 19 kwietnia 1974r., II CR 138/74, LEX nr 7467, z 2 czerwca 1966, II CR 167/66, OSNC 1967/3/55, z 4 lutego 1970r., II CR 647/69, niepubl. z 20 stycznia 1970, II CR 530/69, OSP 1970/12/251, z 15 marca 1974r., I CR 72/74, niepubl.).
Uwaga! Rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro małoletniego dziecka.
Kiedy przysposobienie nigdy nie może zostać rozwiązane?
Zgodnie z art. 125 (1) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego "Nie jest dopuszczalne rozwiązanie przysposobienia, na które rodzice przysposobionego wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającego" (jest to tzw. adopcja blankietowa - zob. rodzaje adopcji).
Jakie skutki wywołuje rozwiązanie przysposobienia?
Zgodnie z art. 126 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą rozwiązania stosunku przysposobienia ustają jego skutki. Przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz otrzymane w związku z przysposobieniem imię lub imiona. Jednakże z ważnych powodów sąd na wniosek przysposobionego lub przysposabiającego może worzeczeniu o rozwiązaniu stosunku przysposobienia postanowić, że przysposobiony powraca do nazwiska, które nosił przed orzeczeniem przysposobienia. Na wniosek przysposobionego sąd orzeka ojego powrocie do poprzednio noszonego imienia lub imion.
Kto może wystąpić o rozwiązanie przysposobienia?
O rozwiązanie przysposobienia może wystąpić jedynie przysposabiający, przysposobiony, albo prokurator (art. 127 kro). Tym samym o rozwiązanie przysposobienia nie mogą wystąpić np. dziadkowie albo rodzice biologiczni przysposobionego dziecka.
Czy można żądać rozwiązania przysposobienia po śmierci jednej ze stron?
Zgodnie z art. 125 par. 2 kro "Po śmierci przysposobionego lub przysposabiającego rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne,chyba że przysposabiający zmarł po wszczęciu sprawy o rozwiązanie stosunku przysposobienia. W wypadku takim na miejsce przysposabiającego w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd".
Jaki sąd jest właściwy do sprawy o rozwiązanie przysposobienia?
Sprawy o rozwiązanie przysposobienia należą do właściwości Sądów Rejonowych. Miejscowo właściwy jest sąd miejsca zamieszkania Pozwanego.